Gijs van Amstel
De Gijsbrecht, maar dan leuk
Gijs van Amstel is een heel vrije bewerking en hertaling van Joost van den Vondel 's Gijsbrecht van Aemstel. Een hinderlijk icoon van een stuk dat tegelijkertijd heel mooi is én een draak om te spelen. Generaties kinderen en jongeren zijn door leraren en ouders naar de Gijsbrecht gesleept. De meeste van die arme kinderen heeft er vooral een grondige haat aan over gehouden voor alles wat met theater te maken heeft.
Volstrekt onnodig. Theater hoort geweldig en grappig en inspirerend en ontroerend te zijn. En de Gijsbrecht is niet voor niets eeuwenlang een publiekslieveling geweest; Vondel's verzen zijn waanzinnig scherp en glashelder - áls je weet wat alle 17e eeuwse woorden betekenen die hij gebruikt. De taferelen die hij met zijn zijn woorden schildert zijn huiveringwekkend gruwelijk. Het is pure horror - áls je gewend bent je verbeelding te gebruiken in de theaterzaal. En het is een meeslepend verhaal - áls je het niet langs de maatstaven voor drama van deze tijd legt. Maar dat zijn drie best grote 'als-en'.
Bewerkt voor Jongeren
Het is misschien een maf idee om voor jongeren een Gijsbrecht-bewerking in verzen te schrijven. En ja, dat is het absoluut. Maar maffe ideeën is nou eenmaal een beetje wat je hoort te doen, in dit vak. Misschien is dit wel een goed maf idee. Je weet het pas als je het doet. Persoonlijk had ik er vroeger een hekel aan als mensen probeerden zich in mij te verplaatsen door mijn verstand te onderschatten, of mijn vermogen me ergens voor te interesseren.
Ik som even kort op wat ik met de bewerking heb gedaan:
- In Gijs van Amstel maken de personages een dramatische ontwikkeling door.
- De delen waar Gijsbrecht schittert zijn alleen hertaald om ze in deze tijd beter tot hun recht te laten komen. Bijvoorbeeld door heel ouderwetse woorden te vervangen.
- De bewerking is niet eerbiedig; de Gijsbrecht wordt gefileerd waar nodig. En dat is vaak nodig.
- De meeste vrome teksten zijn verwijderd.
- Gijs van Amstel is komisch, niet tragisch. Het is de bedoeling dat je je hersens gebruikt en lacht.
Gijs van Amstel: Geschiedenis van een Loser.
Het is een steenkoude kerstdag 1303. Het hele jaar lang belegerden legers uit heel Noord-Holland de stad Amsterdam, aangevoerd door Haarlem en Egmond. In de stad leeft iedereen op rantsoen, en deze winter hebben de mensen het koud - er is maar weinig hout voor de kachel. Toch zijn de Amsterdammers er in geslaagd om de aanvallers buiten de stadsmuren te houden, dankzij hun dappere aanvoerder Gijs van Amstel.
Maar op deze ijzige kerstochtend lijkt er een wonder te zijn gebeurd: alle vijanden zijn vertrokken. Het legerkamp voor de stadsmuren is verlaten - het beleg lijkt voorbij. Amsterdam heeft gewonnen!
Dan nemen de Amsterdammers een vijandelijke soldaat gevangen: Vosmeer. Vosmeer wordt voor Gijs geleid en vertelt over een schip vol met kostbaar brandhout in een vaart vlakbij.
Het is op dit punt in het verhaal, dat Gijs de allergrootste blunder van de Nederlandse Middeleeuwen begaat: hij vertrouwt Vosmeer volledig. Gijs laat de spion - want dat is Vosmeer natuurlijk - meteen op vrije voeten en draagt hem op om zelf het schip met brandstof binnen de stadsmuren te loodsen. Het is duidelijk dat Gijs meer een man van daden dan van woorden is, anders had hij vast gelezen over het paard van Troje. Want net als dat beroemde houten paard, zit dit houten schip propvol soldaten die eenmaal binnen de stadsmuren - de vestingwerken van binnenuit aanvallen en de poorten weten te openen voor de vijandelijke legers die onder dekking van de nacht ongemerkt de stad weer zijn genaderd.
De stad brandt. De burgerij wordt uitgemoord. Gijs probeert te redden wat hij kan maar zonder de bescherming van hun muren zijn de Amsterdamse soldaten kansloos in de minderheid. De stad is verloren. En het is allemaal de schuld van één man: Gijs van Amstel.
gijsvanamstel.nl
Er is een afzonderlijke website gewijd aan Gijs van Amstel, met de integrale tekst, achtergrond artikelen en wat informatie over Vondel, de historische Gijsbrecht en de rol die het stuk door de eeuwen heen heeft ingenomen. Bekijk die hier, als je meer wilt weten: https://www.gijsvanamstel.nl
Personages: 8 (4 vrouw, 3 man, 1 niet specifiek)
Vosmeer:
't is interactief theater. Het publiek is heel de stad.
En als 't klaar is buigen wij en branden de tent plat.
Zo zullen we de van Amstels wat zand in d'ogen strooien.
Nu hopen dat niemand daar gehoord heeft van 't paard van Troje.